خدمات موسسه

موضوع غنا از ديرباز در فقه بررسی و نظرات گوناگونی درباره آن بیان شده است. در نظريه معروف ميان فقهای شيعه، هر آواز مطربی که با مجلس لهوولعب مناسبت داشته باشد، مصداق غنا بوده و حرام است. بر اساس نظريه مطرح شده در اين مقاله، آيات قرآن و رواياتی که از امامان معصوم(علیهم السلام) در ذيل آيات مربوط به غنا وارد شده فقط بر حرمت آهنگ ها و آوازهای فسادانگيز و گمراه کننده دلالت دارد، اما غنايی که منجر به فساد، گناه و انحراف نشود، خواه غنای مفيد باشد یا غنای لهوی که فايده ای جز التذاذ نفسانی ندارد، غنای حرام نیست. در این پژوهش، مفهوم و حکم غنا از منظر فقه اسلامی بررسی می شود. واژگان کليدی: غنا، لهو، لغو، قول زور، لهو الحديث.

«اطراب»، مفهومی است که همواره در برخی از مسائل باب مکاسب محرمه ازجمله غنا و موسیقی، توجه فقیهان را به خود معطوف داشته است؛ زیرا قیدی مهم در تحقق عنوان محرّم است.  با اسلوب صحیح اجتهادی، این واژه مهم در علم فقه را مفهوم شناسی نمودیم. تزکیه اعمال، رفتار و اموال از محرمات الهی، این ضرورت را تقویت می کند که این قید مهم با دقت بررسی و محدوده و قلمرو آن مشخص شود. برای دست یابی به این مهم، ضروری بود که اقوال عالمان در این باره را با دقت دسته بندی کرده و نقد و بررسی نماییم تا حدود و قیود مفهوم واژه اطراب تعیین شود. قیود مطرح شده در بیانات عالمان لغت و فقه را با قصد شناخت ماهیت اطراب،  از چهار جهت نقد و بررسی نمودیم که زمینه آن چهار پرسش بود: 1ـ آیا مراد از اطراب، وجود آن در صوت است یا تحقق آن در شنونده؟ 2ـ زمینه احساسی تحقق اطراب، شادی است یا غم یا هر دو؟ 3ـ ملاک تحقق اطراب کدام مرتبه احساسی است؟ 4ـ آیا تغییر حاصل از اطراب درونی و نفسی است یا باید تغییر در رفتار و افعال نیز محقق شود؟ واژگان کلیدی: اطراب، طرب، غنا، موسیقی

تجسس به معنای تفحّص و جست ‌وجو از امور پوشیده و پنهان است؛ خواه برای اطلاع خود یا برای جهات دیگر باشد، خواه به منظوری خیرخواهانه یا به قصد شر باشد، همچنین چه در امور خیر یا شر باشد. طبق حکم اوّلی، حرمت جاسوسی بنا بر دلیل عقلی است؛ زیرا عقل به وجوب حفظ اسرار مسلمین حکم می‌کند و در دوران بین اهم و مهم، اهم به حکم عقل مقدم است؛ بنابراین مصالح عامه حکومت اسلامی مقدم بر مصالح افراد است و مصالح عامه مردم این است که از کسی جاسوسی نشود. حکم ثانوی، جواز تجسس برای افراد خاص در شرایط خاص از افراد خاص است. حکم اوّلی جزایی جاسوسی، اعدام نیست و مواردی که قوانین کیفری کشوری، حکم جاسوس را اعدام می داند از احکام ثانوی بوده که مشروط به اموری است. اگر درباره جاسوس مسلمان، حکم محارب، مفسد فی الارض و باغی صدق کند، قتلش جایز است و در غیر این عناوین، حکم جاسوس، تعزیر است که کیفیت تعزیر هم به دست امام مسلمین تعیین می‌شود. واژگان کلیدی: جاسوسی، تجسس، اطلاعات، محارب، خائن.

پژوهش حاضر، بررسی معنا، حجیت و قلمرو «بیّنه» در لسان شارع و فقه است. سعی شد که ابتدا معنای بیّنه در لغت و لسان شرع، مشخص شود؛ سپس دلایل حجیت آن بررسی و در نهایت، قلمرو تأثیر این قاعده مشخص شود. برای رسیدن به این مهم، موارد کاربرد این واژه در قرآن و روایات، بیان و سخنان عالمان، در این باره نقد و بررسی و ادلّه بیان شده برای هر قول، تحلیل علمی شد. پیرامون معنای بینه در لسان شرع، دو قول وجود دارد که به نظر می رسد مراد شارع از واژه بیّنه، «دو شاهد عادل» باشد. پیرامون حجیت این قاعده نیز «پنج» دلیل مطرح و نقد شد. در ضمن بررسی روایات، قلمرو این قاعده نیز مشخص شد. هرچند معنای لغوی بیّنه، مطلق حجت و دلیل روشن است اما معنای اصطلاحی آن، شهادت دو عادل است. بدون شک این قاعده در شرع مقدس، حجت است و اختصاص به ابواب قضاوت و حدود ندارد. روایات و بنای عقلا، ازجمله دلایلی هستند که این ادعا را ثابت می کنند؛ هرچند که شارع، در مواردی مانند شهادت بر زنا، حجیت آن را نپذیرفته است. واژگان کلیدی: بیّنه، شاهد، عادل، شهادت.