مقالات

شریعت مقدس اسلام برای حرکت انسان در مسیر زندگی، مجاری طبیعی و عادی را پیشنهاد می‌کند و برای پیشبرد برنامه‌های زندگی، ضرورتی برای ارتباط با ارواح و اجنّه وجود ندارد؛ ولی برخی از آحاد بشر دنبال چنین ارتباطاتی هستند و از این رو پویایی فقه، اقتضای آن را دارد که تمام حدود و جوانب این مسأله را به‌طور کامل مورد بررسی قرار دهد. 

از آنجا که یکی از مسائل مهم دنیای امروز، میل انسان به ارتباط با ماوراء عالم دنیاست و این مسأله از شرق این کره خاکی به غرب گسترش داشته، لازم است درباره آن بحث شود و احکام فقهی آن روشن گردد. این مقاله که تحت عنوان «بررسی حکم فقهی ارتباط با ارواح و اجنه» با هدف حل این مسأله از منظر دین نگاشته شده، حاوی مطالب زیر است. 1- بررسی امکان ارتباط با ارواح و اجنه؛ 2- بیان معنای ارتباط؛ 3- بیان معنای روح و مصادیق آن؛ 4- بیان انواع ارتباط با ارواح که عبارت است از: ارتباط با ارواح مطهر معصومان (علیهم‌السلام) و اولیای الهی، ارتباط با ارواح از طریق زیارت اهل قبور، ارتباط با ارواح در خواب و توضیح خواب طبیعی و خواب مصنوعی، احضار ارواح و ارتباط‌های میزگردی؛ 5- بیان معنای جن و توضیح آن؛ 6- بیان انواع ارتباط با اجنه که عبارت است از: پرستش یا اطاعت از اجنه و شیاطین، احضار و تسخیر جن و ابلاغ احکام و معارف دین به جنیان. واژگان کلیدی: ارتباط، روح، هیپنوتیزم، احضار، جن.

روح پديده‌ای از عالم غيب است که به پدیده‌های عالم، ماده حیات می‌بخشد. روح انسان همان جان اوست که پس از مرگِ پیکرِ انسان، ماندگار خواهد ماند و در عالم دیگر به زندگی خود ادامه می‌دهد. «جن» چیزی است که از حس انسان پوشیده باشد. در متون دین اسلام، موجودی اسرارآمیز است که مانند انسان دارای شعور، اختیار و تکلیف است. حقیقت و ماهیت روح و جن، از پیچیده‌ترین مسائلی است که تا‌کنون دانش بشری قادر به درک آن نشده و بهترین راه شناخت و درک آن، مراجعه به آیات قرآن وروایات است. درباره ارتباط انسان با ارواح و اجنه، دو بحث وجود دارد : آیا ارتباط با ارواح و اجنه ممکن است؟ در صورت امکان ارتباط، حکم آن چیست و فقها چه نظری درباره آن دارند؟ در این پژوهش ابتدا مفهوم جن و روح و اهمیت آن‌ها بررسی می‌شود و سپس مصادیقی از ارتباط پیامبران و امامان (علیهم‌السلام) با ارواح و اجنه بیان می‌شود. سپس نظریه دو گروه از اندیشمندان درباره ارتباط با ارواح و اجنه ذکر شده و درنهایت به بررسی حکم مسأله ارتباط با آن‌ها می‌پردازد.  واژگان کلیدی: روح، جن، احضار، تسخیر.

در صدر اسلام برخی از جهالت و ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و ادعای دروغین پیامبری داشتند. چنین رویدادی در جزیرة‌العرب به‌دلیل سلطه نظام قبیله‌ای و فرهنگ جاهلی، بسیار بود. مدعیان دروغین پیامبری در صدر اسلام از کهانت‌، جادو، سجع‌گویی و ... استفاده کرده و مردم را فریب داده و اغفال می‌کردند. ادعای آن‌ها ارتباط تنگاتنگی با کهانت داشت و برای رسیدن به اهداف خود به آن متوسّل می‌شدند. در این مقاله پس از تعرف کهانت، ارتباط آن با دین و نیز تأثیر آن با مدّعیان دروغین پیامبری را روشن ساختیم تا معلوم شود معجزه‌ای که آن‌ها به‌ظاهر اقامه می‌کردند و مردم عوام را فریب می‌دادند، درواقع کهانت و جادو بوده که مردم عادی به‌دلیل جهالت، از تزویر آن‌ها آگاه نمی‌شدند و گمان می‌کردند که ادعای آن‌ها درست است، درحالی‌که جز دروغ، چیزی دیگر نبود. در پایان به بررسی چهار نفر از افراد مشهوری که از طریق کهانت و جادو، ادعای پیامبری داشتند و درصدد فریب مردم و سوء‌استفاده از آنان بودند، پرداخته‌ایم تا ارتباط کهانت با مدعیان پیامبری به‌وضوح، روشن شود. واژگان کلیدی: کهانت، جادو، مدعیان پیامبری. 

یکی از مسائل مهم جامعه، «کهانت» است که معنای پیشگویی و آگاهی از غیب را می‌دهد. روایات انبوهی در مذمت کهانت از فریقین نقل گردیده و به‌صورت کلی کهانت را حرام دانسته‌اند. مراجعه به کاهن اگر از اخبار جزمی اطلاع دهد، حرام است. در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی تلاش شده تا بعد از مفهوم‌شناسی کهانت از نظر لغوی، به بررسی شواهد کهانت در متون امامیه و اهل‌سنت پرداخته شود تا حدود و ثغور کهانت و مراجعه به کاهن به‌صورت تفصیلی واکاوی و تحلیل شود. از یافته‌های این پژوهش این است که هیچ‌کدام از روایات حرمت کهانت، سند تامی ندارد، اما از تمام این روایات، اثبات حرمت نزد برخی فقها، ماهیت کهانت که غالباً دوستی و ارتباط با شیاطین است و با نگاه نامناسبی که متشرعه و اسلام به کاهن دارد، این عمل حرام گردیده است. براساس برخی از روایات اهل‌سنت که فقهای اهل‌سنت طبق آن فتوا داده‌اند، رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) با برحذرداشتن مردم از تصدیق کاهنان، می‌فرماید: هر کس با رفتن نزد کاهن و ساحری، او را در گفته‌هایش تصدیق نماید، به چیزی که بر رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نازل گردیده، کافر شده است. واژگان کلیدی: کهانت، پیشگویی، اخبار از غیب، امامیه، اهل‌سنت.