مقالات

یکی از موضوعات مهم فقه سیاسی، بحث ولایت فقیه است که استمرار حرکت انبیا و منتهای آرزوی بسیاری از فقها در طول تاریخ تشیع است، که توسط امام خمینی (رحمه الله) در کشور اسلامی ایران، جامه عمل پوشید ولی اندیشه افراد بسیاری از آن غافل است و گمان می‌کنند که بحث از ولایت فقیه، بحث نوینی است که مرحوم امام (رحمه الله) و شاگردانش، آن را بیان کرده اند یا که در دوران صفویه به وجود آمده است؛ ازاین رو، برای آن که اثبات کنیم چنین بحثی، سال ها قبل از تشکیل انقلاب اسلامی ایران یا دوران صفویه وجود داشته است، ولایت فقیه از منظر محقّق حلّی (رحمه الله) را بررسی کردیم. تمامی فقهای شیعه، قائل به ولایت فقیه هستند. برخی از آنان، ولایت فقیه را مقیّد و منحصر در امور حسبیه می‌دانند، اما گروه دیگری آن را مطلقه می‌دانند. ولایت مطلقه فقیه، یعنی فقها جانشینان امامان معصوم (علیهم السلام) در تمام شئونات هستند و مانند ایشان حق حکومت و تصرف در اموال و انفس دارند که ادله عقلی و نقلی بر آن دلالت دارد. محقّق حلی (رحمه الله) سخنانی دارد که می‌توان دیدگاه «ولایت مطلقه فقیه» را از آن استظهار نمود. مقیّد نکردن ولایت فقیه به جهت و محدوده خاص، قول به لزوم قرار داشتن بیت المال در دست فقها و قرار دادن ولایت بر قضا از شعبه های ریاست عامّه و سپردن اختیار آن، در دست فقیه، هر یک می‌تواند دلیل بر آن باشد که محقّق حلّی (رحمه الله) از طرفداران دیدگاه ولایت مطلقه فقیه است.

انبیای الهی علاوه بر ابلاغ رسالت، اهداف والای دیگری نیز داشتند، ازجمله: «ایجاد نظم اجتماعی و حاکم کردن شریعت و قوانین الهی در جامعه»، «پشتیبانی و حمایت از حق مظلومان و اقشار ضعیف جامعه و مبارزه با باطل و ظالمان و مستبدان». دو برداشت اصلى و عمده درباره انتظار، وجود دارد: 1  انتظار، به معناى قیام و انقلاب علیه دولت هاى ظالم و غاصب،2  انتظار، به مفهوم انزوا و بى اعتنایى به حکومت هاى نامشروع. در نگرش مهدوی، برداشت درست و صحیح از واژه انتظار و منتظر، این است که فرد منتظر باید روحیه حق گرا و باطل ستیز و همچنین روحیه جهاد در برابر ظلم و فساد و بی عدالتی  در جامعه، داشته باشد.

دروغ در لغت به معنای سخن نادرست و ضد صدق است. در اصطلاح عبارت است از اظهار امر خلاف واقع و سخن برخلاف حقیقت. دروغ به ادله اربعه کتاب، سنت، عقل، اجماع، حرام است و آیات و روایات زیادی در نکوهش دروغ و دروغگو وارد شده است. دروغ آثار فردی و اجتماعی زیادی از خود بر جای می‌گذارد. آثار فردی آن عبارت است از: محرومیت از نماز شب، مایه تشویش روانی، محرومیت از بهشت، دوری از فرشتگان، از بین رفتن نورانیت، بدبینی مردم و .... دروغ علاوه بر آثار فردی، آثار اجتماعی هم در بر دارد ازجمله: رسوایی، سلب اعتماد به نفس عمومی، نفاق، کاهش رزق و روزی، زیان و خسران ظلم، حق‌گریزی، بی‌حیایی و .... دروغ می‌تواند ریشه گناهان دیگر باشد. برای درمان دروغ هم راه‌هایی ذکر شده که ازجمله: از بین بردن ریشه درونی، توجه به پیامدهای دروغ، مجالست با راستگویان یاد ندادن طرق دروغگویی.

موضوع غنا از ديرباز در فقه بررسی و نظرات گوناگونی درباره آن بیان شده است. در نظريه معروف ميان فقهای شيعه، هر آواز مطربی که با مجلس لهوولعب مناسبت داشته باشد، مصداق غنا بوده و حرام است. بر اساس نظريه مطرح شده در اين مقاله، آيات قرآن و رواياتی که از امامان معصوم(علیهم السلام) در ذيل آيات مربوط به غنا وارد شده فقط بر حرمت آهنگ ها و آوازهای فسادانگيز و گمراه کننده دلالت دارد، اما غنايی که منجر به فساد، گناه و انحراف نشود، خواه غنای مفيد باشد یا غنای لهوی که فايده ای جز التذاذ نفسانی ندارد، غنای حرام نیست. در این پژوهش، مفهوم و حکم غنا از منظر فقه اسلامی بررسی می‌شود. واژگان کليدی: غنا، لهو، لغو، قول زور، لهو الحديث.

«اطراب»، مفهومی است که همواره در برخی از مسائل باب مکاسب محرمه ازجمله غنا و موسیقی، توجه فقیهان را به خود معطوف داشته است؛ زیرا قیدی مهم در تحقق عنوان محرّم است.  با اسلوب صحیح اجتهادی، این واژه مهم در علم فقه را مفهوم شناسی نمودیم. تزکیه اعمال، رفتار و اموال از محرمات الهی، این ضرورت را تقویت می‌کند که این قید مهم با دقت بررسی و محدوده و قلمرو آن مشخص شود. برای دست یابی به این مهم، ضروری بود که اقوال عالمان در این باره را با دقت دسته بندی کرده و نقد و بررسی نماییم تا حدود و قیود مفهوم واژه اطراب تعیین شود. قیود مطرح شده در بیانات عالمان لغت و فقه را با قصد شناخت ماهیت اطراب،  از چهار جهت نقد و بررسی نمودیم که زمینه آن چهار پرسش بود: 1ـ آیا مراد از اطراب، وجود آن در صوت است یا تحقق آن در شنونده؟ 2ـ زمینه احساسی تحقق اطراب، شادی است یا غم یا هر دو؟ 3ـ ملاک تحقق اطراب کدام مرتبه احساسی است؟ 4ـ آیا تغییر حاصل از اطراب درونی و نفسی است یا باید تغییر در رفتار و افعال نیز محقق شود؟ واژگان کلیدی: اطراب، طرب، غنا، موسیقی