مقالات دانش پژوهان مؤسسه دارالثقلین امام عصر(عج) - دو

چکیده استکبار از ریشه «ک ­ب­ ر» به معنای خودبزرگ­ بینی، برتری خواهی و سرکشی از پذیرفتن حق از روی تکبّر است که آفتی بزرگ و شرّی عظیم برای آدمی محسوب می شود. با بررسی متون اسلامی درمی یابیم که استکبار از زشت­ترین صفات و بدترین اعمال و نکوهیده ترین خصلت­های انسانی است که می تواند سرچشمه انواع گناهان باشد و در مذمّت آن همین بس است که در آیات نورانی قرآن می خوانیم: «... إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرينَ»؛[2] قطعاً خداوند مستکبران را دوست ندارد. امام صادق (علیه السلام) در کلامی گوهربار، استکبار را به عنوان اولین معصیت و نافرمانی از خدا معرفی و فرمود­: «الِاسْتِکْبَارُ هُوَ أَوَّلُ‏ مَعْصِيَةٍ عُصِيَ اللَّهُ بِهَا»؛[3] بنابراین استکبار، قبل از اینکه دامنگیر آدمیان شود، گریبان­گیر ابلیس شد؛[4] لذا این حالت ازجمله خصلت های ابلیس است که سرانجام آن، چیزی جز هلاکت و عذاب الهی نیست. با توجّه به اهمیت موضوع استکبار و تأثیر آن در شقاوت آدمی و دور شدن از آستان الهی، تلاش ما بر این است که با بررسی و دسته بندی آیات و روایات، عوامل استکبار، تبیین شده و راه های پیشگیری از این رذیلت معرفی شود؛ همچنین با بیان آثار این گناه بزرگ، هشداری به مخاطبان داده شود تا از آن دوری کنند. واژگان کلیدی: استکبار، مستکبر، خودبزرگ بینی.

چکیده ولایت فقیه به عنوان یکی از موضوعات مهم فقه، استمرار حرکت انبیاء است و منتهای آرزوی بسیاری از فقها در طول تاریخ تشیع بوده است که توسط امام خمینی(رحمه الله) در کشور اسلامی ایران، جامه عمل پوشید ولی اذهان افراد بسیاری از مبانی و ادله مشروعیت آن آگاهی ندارد؛ بنابراین مبانی مشروعیت آن را از دیدگاه روایات و عقل بررسی نمودیم. تمامی فقهای شیعه، اصل ولایت فقیه را پذیرفته اند اما برخی از آنان، ولایت فقیه را مقیّد و منحصر در امور حسبیه می­دانند، درحالی که گروه دیگر آن را مطلق می­دانند. ولایت مطلقه فقیه، به معنای جانشینی امامان معصوم(علیه السلام) در تمام شئونات بوده و فقیه، نظیر آنان از حق حکومت­داری و تصرف در اموال و انفس برخوردار است. عقل، نیاز به امام و رهبر را برای همیشه تاریخ دانسته و زمان غیبت را از این قاعده مستثنی نمی کند؛ بنابراین اگر امر دایر بین حکومت فقیه عادل آگاه به تمام احکام و شرایع یا غیر او باشد، یقیناً احتمال اول برتر است. پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) نسبت به اداره امور اسلام و مسلین در زمان نبودشان، نگران بوده و فردی را برای اداره جامعه نصب کرده­اند. روایات، کسی غیر از فقیه را برای این امر خطیر معرفی نکرده اند؛ بنابراین باید گفت: فقیه، جانشین امامان معصوم(علیهم السلام) برای اداره حکومت اسلامی است. واژگان کلیدی: ولایت، ولایت فقیه، ولایت مطلقه، حکومت.

چکیده حبط اعمال، یکی از مهم ترین و واضح ترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان آخرت است. قرآن کریم و احادیثی که از اهل بیت(علیهم السلام) نقل شده است، انجام بسیاری از گناهان و کردارهای ناشایسته را سبب بی فایده شدن عبادات و اعمال شایسته به شمار می آورند؛ بدین سان به آنچه موجب بی فایده شدن عبادات و کردارهای نیک می شود، در اصطلاح «عامل حبط» و بی فایده شدن آن «حبط عمل» گویند. حقیقت حبط عمل عبارت است از بطلان عمل، گاه این بطلان عمل کل عمل را دربر می گیرد و گاه مقداری از عمل. بی شک عمل صالح، نقش اساسی در سعادت انسان دارد. قلمرو حبط عمل در مورد مرتد، کافر، تارک نماز و منکر ولایت و امامت معصومان(علیهم السلام) شامل دنیا و آخرت می شود. کلیدواژه: حبط، عمل، عمل صالح.

چکیده ضرورت مدیریت و وجود مدیر در جامعه، مورد تأکید و سفارش اهل بیت(علیهم السلام) بوده است؛ زیرا با بررسی متون اسلامی درمی یابیم که سعادت و پایداری یک ملّت در زندگی دنیوی و امور دینی، مرهون وجود مدیر لایق و مدیریت شایسته است؛ به همین خاطر و با توجه به اهمیت و تأثیر مدیریت در جامعه، ضروری است که دیدگاه ها و توصیه های اهل بیت(علیهم السلام) را در مورد مدیریت های کلان بیان نماییم تا با توصیه ها و رویکرد معصومین(علیهم السلام) درباره مدیریت صحیح آشنا شویم و زمینه ها و عوامل مؤثّر در مدیریت موفّق را بشناسیم. باتوجه به اهمیت مدیریت در جامعه، عواملی نظیر برنامه ریزی دقیق در راستای امور محوّل، پاسخگویی به مردم، همراهی با مردم، شرح صدر و ... در شکل گیری مدیری موفّق و مدیریت صحیح تأثیر دارد. در مقابل، عواملی همچون تسویف و اهمال کاری، نداشتن برنامه و ندانستن ملاک های اولویّت بندی، موجب ضعف و سوء مدیریت می شود؛ لذا شخصی که قصد دارد عهده دار این امر خطیر شود، ابتدا باید شرایط و صلاحیّت های لازم که مورد سفارش و تأکید اهل بیت(علیهم السلام) بوده است را دارا باشد سپس در عرصه مدیریت های کلان قدم بگذارد. واژگان کلیدی: مدیریت، کلان، مدیر موفّق، آفات مدیریت، اهل بیت(علیهم السلام).

چکیده جهاد ابتدایی در عصر غیبت که امام معصوم یا نائب خاص حضرت حضور ندارند، در صورت مصلحت اسلام، به ولی فقیه جامع الشرایط تفویض شده است؛ همان طور که عموم آیات و مفهوم روایات بر آن دلالت می کنند و مشروعیت آن، تاثیر بسزایی در جامعه اسلامی دارد. فقها در ضمن باب جهاد، حکم جهاد ابتدایی در عصر غیبت را ذکر کرده اند و مقالاتی نیز با عناوین «وجوب جهاد ابتدایی بر دولت اسلامی در عصر غیبت» و «جهاد ابتدایی در غیبت و اذن فقیه» نوشته شده است اما در این تحقیق با نگاهی نو و تحلیل ادله به مشروعیت جهاد ابتدایی در عصر غیبت پرداخته شده است. کلیدواژه: مشروعیت، جهاد ابتدایی، عصر غیبت، ولی فقیه.