بخش پژوهش

بهترین و باهویت ترین گروه اجتماعی از ابتدای پیدایش بشر تا به امروز، نظام خانواده است. خانواده بهترین محل برای آسایش و آرامش است به طوری که ادیان و مکتبهای سیاسی ـ اجتماعی به این مهم رسیده، اصول و قواعد خانواده را متذکر شده و خانواده را به عنوان اساسی ترین نهاد اجتماعی می‌دانند. دین مبین اسلام نسبت به سایر ادیان در این باره راهنمایی ها و هدایتهای بیشتر و جامعتری دارد. خانواده، عنصر اساسی، طبیعی، واحد بنیادین جامعه و اجتماع و بهترین کانون برای رشد و تعالی انسان است؛ بنابراین لازم است عوامل مؤثر در تشکیل و تحکیم خانواده، آموزش داده شوند؛ چراکه در عصر کنونی، بیشترین هجمه ها بر بنیان خانواده است. در این مقاله اهم این عوامل بر اساس شریعت اسلام بررسی می‌شود؛ ازجمله: اهمیت و ضرورت تشکیل خانواده، معیار همسرگزینی، عوامل استحکام خانواده، تربیت فرزند و فرزندآوری. واژگان کلیدی: خانواده، همسر، فرزند، تربیت.

چکیده استکبار از ریشه «ک ­ب­ ر» به معنای خودبزرگ­ بینی، برتری خواهی و سرکشی از پذیرفتن حق از روی تکبّر است که آفتی بزرگ و شرّی عظیم برای آدمی محسوب می‌شود. با بررسی متون اسلامی درمی یابیم که استکبار از زشت­ترین صفات و بدترین اعمال و نکوهیده ترین خصلت­های انسانی است که می‌تواند سرچشمه انواع گناهان باشد و در مذمّت آن همین بس است که در آیات نورانی قرآن می‌خوانیم: «... إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْتَکْبِرينَ»؛[2] قطعاً خداوند مستکبران را دوست ندارد. امام صادق (علیه السلام) در کلامی گوهربار، استکبار را به عنوان اولین معصیت و نافرمانی از خدا معرفی و فرمود­: «الِاسْتِکْبَارُ هُوَ أَوَّلُ‏ مَعْصِيَةٍ عُصِيَ اللَّهُ بِهَا»؛[3] بنابراین استکبار، قبل از اینکه دامنگیر آدمیان شود، گریبان­گیر ابلیس شد؛[4] لذا این حالت ازجمله خصلت های ابلیس است که سرانجام آن، چیزی جز هلاکت و عذاب الهی نیست. با توجّه به اهمیت موضوع استکبار و تأثیر آن در شقاوت آدمی و دور شدن از آستان الهی، تلاش ما بر این است که با بررسی و دسته بندی آیات و روایات، عوامل استکبار، تبیین شده و راه های پیشگیری از این رذیلت معرفی شود؛ همچنین با بیان آثار این گناه بزرگ، هشداری به مخاطبان داده شود تا از آن دوری کنند. واژگان کلیدی: استکبار، مستکبر، خودبزرگ بینی.

چکیده ولایت فقیه به عنوان یکی از موضوعات مهم فقه، استمرار حرکت انبیاء است و منتهای آرزوی بسیاری از فقها در طول تاریخ تشیع بوده است که توسط امام خمینی(رحمه الله) در کشور اسلامی ایران، جامه عمل پوشید ولی اذهان افراد بسیاری از مبانی و ادله مشروعیت آن آگاهی ندارد؛ بنابراین مبانی مشروعیت آن را از دیدگاه روایات و عقل بررسی نمودیم. تمامی فقهای شیعه، اصل ولایت فقیه را پذیرفته اند اما برخی از آنان، ولایت فقیه را مقیّد و منحصر در امور حسبیه می­دانند، درحالی که گروه دیگر آن را مطلق می­دانند. ولایت مطلقه فقیه، به معنای جانشینی امامان معصوم(علیه السلام) در تمام شئونات بوده و فقیه، نظیر آنان از حق حکومت­داری و تصرف در اموال و انفس برخوردار است. عقل، نیاز به امام و رهبر را برای همیشه تاریخ دانسته و زمان غیبت را از این قاعده مستثنی نمی‌کند؛ بنابراین اگر امر دایر بین حکومت فقیه عادل آگاه به تمام احکام و شرایع یا غیر او باشد، یقیناً احتمال اول برتر است. پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) نسبت به اداره امور اسلام و مسلین در زمان نبودشان، نگران بوده و فردی را برای اداره جامعه نصب کرده­اند. روایات، کسی غیر از فقیه را برای این امر خطیر معرفی نکرده اند؛ بنابراین باید گفت: فقیه، جانشین امامان معصوم(علیهم السلام) برای اداره حکومت اسلامی است. واژگان کلیدی: ولایت، ولایت فقیه، ولایت مطلقه، حکومت.

چکیده حبط اعمال، یکی از مهم ترین و واضح ترین مشکلات و موانع به ثمر رسیدن و ذخیره شدن اعمال انسان در جهان آخرت است. قرآن کریم و احادیثی که از اهل بیت(علیهم السلام) نقل شده است، انجام بسیاری از گناهان و کردارهای ناشایسته را سبب بی فایده شدن عبادات و اعمال شایسته به شمار می‌آورند؛ بدین سان به آنچه موجب بی فایده شدن عبادات و کردارهای نیک می‌شود، در اصطلاح «عامل حبط» و بی فایده شدن آن «حبط عمل» گویند. حقیقت حبط عمل عبارت است از بطلان عمل، گاه این بطلان عمل کل عمل را دربر می‌گیرد و گاه مقداری از عمل. بی شک عمل صالح، نقش اساسی در سعادت انسان دارد. قلمرو حبط عمل در مورد مرتد، کافر، تارک نماز و منکر ولایت و امامت معصومان(علیهم السلام) شامل دنیا و آخرت می‌شود. کلیدواژه: حبط، عمل، عمل صالح.

چکیده ضرورت مدیریت و وجود مدیر در جامعه، مورد تأکید و سفارش اهل بیت(علیهم السلام) بوده است؛ زیرا با بررسی متون اسلامی درمی یابیم که سعادت و پایداری یک ملّت در زندگی دنیوی و امور دینی، مرهون وجود مدیر لایق و مدیریت شایسته است؛ به همین خاطر و با توجه به اهمیت و تأثیر مدیریت در جامعه، ضروری است که دیدگاه ها و توصیه های اهل بیت(علیهم السلام) را در مورد مدیریت های کلان بیان نماییم تا با توصیه ها و رویکرد معصومین(علیهم السلام) درباره مدیریت صحیح آشنا شویم و زمینه ها و عوامل مؤثّر در مدیریت موفّق را بشناسیم. باتوجه به اهمیت مدیریت در جامعه، عواملی نظیر برنامه ریزی دقیق در راستای امور محوّل، پاسخگویی به مردم، همراهی با مردم، شرح صدر و ... در شکل گیری مدیری موفّق و مدیریت صحیح تأثیر دارد. در مقابل، عواملی همچون تسویف و اهمال کاری، نداشتن برنامه و ندانستن ملاک های اولویّت بندی، موجب ضعف و سوء مدیریت می‌شود؛ لذا شخصی که قصد دارد عهده دار این امر خطیر شود، ابتدا باید شرایط و صلاحیّت های لازم که مورد سفارش و تأکید اهل بیت(علیهم السلام) بوده است را دارا باشد سپس در عرصه مدیریت های کلان قدم بگذارد. واژگان کلیدی: مدیریت، کلان، مدیر موفّق، آفات مدیریت، اهل بیت(علیهم السلام).